Hakemlere Notlar

Derinlemesine inceleme aşaması, bilimsel ilerleyişin olmazsa olmaz bileşenlerinden biridir. Bağımsız bilim insanları tarafından yapılan değerlendirmeler, Tahkik’in yayın kuruluna, en iyi makalelerinin yayımlanması konusunda tavsiye niteliğindedir. Makaleler tamamen gizli bir değerlendirme sürecine tabi tutulmaktadır.
Tahkik’in yazar kadrosu da okur kitlesi de uluslararasıdır ve makaleleri değerlendiren hakemler dünya çapındaki akademi camiasından özenle seçilmektedir. Hakemlerin ismi gizli tutulur ve yalnızca yine gizli kalması gereken editörlerce bilinebilir. Yazarların ırkına, cinsiyetine, dinsel görüşüne, etnik kökenine, vatandaşlığına, politik yönelimine, yaşına ya da ününe bakmaksızın yayımlanmak üzere yapılan başvurular, tüm çalışmalar tarafsızca değerlendirilir.

Editörlerin Görevleri
• Yayımlama Kararı
• Tarafsızlık
• Gizlilik
• Görüş Ayrılıkları ve Beyanat
• Araştırmalarda yer alma iş birliği

Editörlerin Görüş Beyanı
Tahkik, editörlerinden onların tarafsız değerlendirmelerini etkileme potansiyeli olarak görülebilecek görüşleri hakkında kısa bir açıklama yazısı yazmalarını istemektedir. Böylesi bir şeffaflık, yazarlara ve okurlara duyulan etik bir borcun gereğidir, ayrıca yazarlardan, hakemlerden ve kitabı değerlendirenlerden beklenen görüş beyanı koşulunun eşit bir karşılığıdır. Yazı işleri ekibinden, kendilerini potansiyel bir görüş ayrılığı ortaya çıkarma ihtimali bulunan, karar üreten düzenlemelerden uzak tutmaları beklenmektedir.

Değerlendirmeyi Yapacak Kişilerin Seçimi ve Görevleri
Tahkik’in eserleri değerlendiren kadrosu, makalelerde bahsedilen konuların uzmanları arasından seçilmektedir. Seçilme nedenleri ise nesnellikleri ve bilimsel bilgi birikimlerinden ileri gelmektedir. Değerlendirmeleri yapacak tüm kişiler, Tahkik’in kendilerinden neler beklediği konusunda bilgilendirilmektedir. Her birinden değerlendirme formu doldurmaları ve eğer gerekiyorsa ayrı bir rapor hazırlamaları istenmektedir. Herhangi bir makalenin konusu üzerinde görüş ayrılığına sahip olan kişiler, o makaleyi değerlendiremezler (Örneğin yazarlardan birine katkıda bulunmuş ya da onunla iş birliği yapmış ya da çalışma hakkında objektif bir fikir sunamayacak durumda olan; ayrıca eseri gözden geçirilen bir kurumun çalışanı ya da bu kurumun rakibi olan, özel politik ve ideolojik görüşlere sahip kimseler gibi). Bu kişilerin, makale henüz hakem heyetine sunulmadan yayın kuruluyla bağlantıya geçip olası bir görüş ayrılığını/çıkar çatışmasını belirtmesi gerekmektedir.
Değerlendirmelerin profesyonel, dürüst, incelikli, dakik ve yapıcı olması beklenmektedir. Yüksek nitelikli bir değerlendirme için istenen temel unsurlar şunlardır:
• Değerlendirmeyi yapanlar, çalışma tertibinin ve yöntembiliminin zayıf ve sağlam yönlerini tespit edip bunlar üzerine yorumlarını beyan etmelidir.
• Değerlendirmeyi yapanlar, yazarın veri işleyişindeki (verinin kısıtlı olabileceğini de hesaba katarak) becerisini doğru ve yapıcı bir biçimde eleştirmelidir.
• Değerlendirmeyi yapanlar, çalışmanın tertibine, yöntembilimine, sonuçlarına ve işlenişine bakmaksızın bunun yazılı bir iletişim aracı olarak zayıf ve sağlam yönlerini belirlemelidir.
• Değerlendirmeyi yapanlar, çalışmanın etik kaygılar uyandırabilecek bir içeriğe ya da bilimsel anlamda düşük standartlara sahip olup olmadığı konusunda düşüncelerini açıklamalıdır.
• Değerlendirmeyi yapanlar, çalışmanın geliştirilebilmesi için yazarlara faydalı tavsiyelerde bulunmalıdır.
• Değerlendirmeyi yapanların eleştirileri, yazara karşı yapıcı ve profesyonel olmalıdır.
• Değerlendirme, editöre, çalışmanın kabulü (ve/veya yeniden gözden geçirilmesi) konusunda karar verebilmesi için doğru bir bakış açısı ve içerik sağlamalıdır (ve/veya yeniden gözden geçirilmesi).
• Değerlendirmeyi yapanlardan, alıntı kullanılmamış çalışmaları belirlemeleri ve çalışmanın daha önce hangi ögelerinin aktarıldığını bildirmek üzere alıntılar kullanmaları beklenmektedir. Değerlendirmeyi yapanlar, ayrıca incelenen metin ile başka bir dergide basılmış ya da Tahkik’e başvuruda bulunulmuş herhangi bir çalışma arasındaki çarpıcı benzerlikleri de bildirmelidir.
• Değerlendirmeyi yapanlardan yazarla doğrudan bağlantıya geçmemeleri hassasiyetle beklenmektedir. Birçok durumda iki uzmanın görüşüne başvurulacaktır; ama bu uzmanların görüşleri, editörün söz konusu makale üzerine vereceği son kararla aynı olmayabilir. Kısmi de olsa bir hakemden tavsiye almak yazarlarda değerlendirme sürecine dair yanlış izlenimler uyandırabilir.

Değerlendirme Sürecinin Gelişimi
Tahkik’in editörleri, rutin olarak makaleleri nitelik yönünden gözden geçirirler. Değerlendirme niteliğinin derecelendirilmesi ve değerlendirmeyi yapanların diğer performans özellikleri, en uygun Tahkik verimini sağlamak için belirli aralıklarla gözden geçirilir. Değerlendirme tamamlama süresi gibi performans ölçütlerinden, derginin verimine katkı sağlayacak işlemlerdeki değişiklikleri gözden geçirmek için yararlanılmalıdır. Bireysel performanslar gizli tutulur Tahkik’in niteliğine herhangi bir katkı sağlamayan editörler, editör kurulundan ve yayın kurulundan çıkarılabilmektedir.

Gizlilik
Değerlendirme süresince bir hakem olarak edinilen bilgiler ve fikirler gizli tutulur ve herhangi bir şekilde üstünlük sağlayacak bir avantaj olarak kullanılamaz. Başvuru, ayrıcalıklı bir tebliğ olduğundan tamamen gizli tutulur.
• Başvuru, değerlendirmeyi yapanlar tarafından alınamaz ya da kopyalanamaz. Ayrıca, editörün yazılı izni olmadıkça değerlendirmede bulunanlar çalışmayı meslektaşlarıyla paylaşamaz.
• Değerlendirmeyi yapanlar ve de editörler, yazarlarının özel izni olmadıkça çalışmanın basımından önce verilerinden, yorumlamalarından ya da konularından (doğrudan değerlendirmeyle alakalı olmadıkça) profesyonel ya da kişisel anlamda faydalanamaz veya çalışmaya dair düzenleme ya da yorum yazısı yazamazlar.
• Herhangi bir görüş ayrılığı/çıkar çatışması söz konusu olduğunda değerlendirmeyi yapanlar bunu yayın kuruluna bildirmelidir.
• Değerlendirmede bulunanlar herhangi bir çalışmayı gözden geçiremeyeceklerse ya da bunu ancak biraz gecikmeyle yapabileceklerse, Tahkik’i bu konuda bilgilendirmelidir.
• Değerlendirmeyi yapanlar, söz konusu çalışmanın niteliğini objektif bir gözle değerlendirmeli, açık, tarafsız ve yapıcı eleştirilerde bulunmalı ve de yazarlara karşı kişisel tenkitlerden kaçınmalıdır. Hakemler tarafından yapılan yorumları, yazarların bilmesinde/görmesinde herhangi bir sakınca yoktur. Bu nedenle hakemlerin kanıları, yazarların, yorumların ve değerlendirmelerin esaslarını anlayabilmesi adına, açıkça belirtilmeli ve desteklenmelidir.
• Değerlendirmede bulunanlar, herhangi bir ihlalden kuşkulanırlarsa bunu rahatlıkla editöre bildirebilir ve aynı zamanda Tahkik’den kendilerine böyle yapabileceklerine dair bir bilgilendirme gelmediği sürece söz konusu durumu diğer şahıslarla kati suretle paylaşmamalıdır.